Εισαγωγή στην Ελαιογραφία – Τα συστατικά και τα υλικά
Τα χρώματα λαδιού κατασκευάζονται αναμειγνύοντας χρωστικές ουσίες (pigments), ορυκτής ή χημικής προέλευσης σε μορφή σκόνης, με λάδι, συνήθως λάδι από λιναρόσπορο (linseed oil), επειδή αυτό δεν έχει ιδιαίτερο χρώμα και στεγνώνει σχετικά γρήγορα.
Άλλα λάδια που χρησιμοποιούνται είναι τα
poppy seed oil από σπόρους παπαρούνας (αργός χρόνος στεγνώματος),
safflower oil από αγιάγκαθο “κνίκο” (λιγότερο κίτρινο κατάλληλο για λευκές χρωστικές),
ή το καρυδέλαιο
Κάθε χρωστική ουσία απορροφά διαφορετική ποσότητα λαδιού για να φτάσει στην κατάλληλη υφή για τη ζωγραφική. Ορισμένοι κατασκευαστές χρησιμοποιούν καολίνη (κινέζικος πηλός) για να δώσουν στα χρώματα λαδιού την επιθυμητή υφή. Ο διαφορετικός βαθμός απορρόφησης λαδιού, με άλλα λόγια η περιεκτικότητα λαδιού του κάθε χρώματος, επηρεάζει το χρόνο που αυτό χρειάζεται για να στεγνώσει.
Χρώματα που στεγνώνουν γρήγορα (1-2 ημέρες):
Aureolin
Manganese Violet
Cobalt Blues
Prussian Blue
Raw Sienna
Raw Umber
Burnt Umber
White Lead
Χρώματα που στεγνώνουν πιο αργά (3-5 ημέρες):
Phthalocyanines
Burnt Sienna
Chromes
Cobalt Violet
Manganese Blue
Ultramarine
Synthetic Iron Oxides
Cadmiums
Titanium White
Zinc White
Lamp Black
Χρώματα που στεγνώνουν αργά (5+ ημέρες):
Azos
Quinacridones
Alizarin
Τα χρώματα λαδιού χαρακτηρίζονται επίσης από τη διαφάνεια της κάθε χρωστικής. Ο βαθμός της διαφάνειας αναγράφεται στην ετικέτα των σωληναρίων με το σύμβολο ενός διάφανου, ημιδιάφανου, ή μαύρου τετραγώνου.
Χρειάζεται να γνωρίζουμε το βαθμό διαφάνειας αν πρόκειται να δουλέψουμε σε στρώσεις χρωμάτων, κάθε προηγούμενη στρώση θα διαφαίνεται κάτω από κάθε επόμενη διάφανη στρώση, δημιουργώντας μια νέα απόχρωση (glazing).
Εκτός από χρώματα λαδιού χρειαζόμαστε μια επιφάνεια (support) πάνω στην οποία θα ζωγραφίσουμε. Αυτή μπορεί να είναι σταθερή ή ελαστική:
Οι επιφάνειες ζωγραφικής χρειάζονται προετοιμασία (priming) ώστε να δημιουργηθεί το κατάλληλο υπόστρωμα/έδαφος (ground) που θα δεχθεί το χρώμα.
Η προετοιμασία προσφέρει:
Προστασία από την οξείδωση, τη διάβρωση, τη βρωμιά, την αφυδάτωση, το σκίσιμο.
Δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες έτσι ώστε να υπάρξει καλύτερη πρόσφυση των χρωμάτων, ρυθμίζει την απορροφητικότητα.
Ενισχύει την απόδοση των χρωμάτων για τις διαφανείς, ημι-διαφανείς τεχνικές.
Οι ελαστικές επιφάνειες, όπως ο καμβάς, χρειάζονται προετοιμασία με κόλλα ή ζελατίνη, ή ρητίνη, ή γκέσο (gesso) ώστε να μειωθεί η απορροφητικότητα τους. Αν χρησιμοποιήσουμε χρώματα λαδιού απευθείας πάνω σε ύφασμα, χωρίς προετοιμασία, το λάδι θα απορροφηθεί από τις ίνες του, πριν το χρώμα προλάβει να οξειδωθεί, να σκληρύνει και να δημιουργηθεί η επαρκής πρόσφυση στο ύφασμα. Το αποτέλεσμα θα είναι να “λαδωθεί” το πανί και η χρωστική να τριφτεί και να πέσει σαν σκόνη.
Η εφαρμογή κόλλας (πρωτεϊνικής, ζωικής προέλευσης, κουνελόκολλα) ή ζελατίνης, δημιουργεί μια μόνωση, μια προστατευτική μεμβράνη γύρω από τις ίνες του υφάσματος. H κόλλα ευθύνεται για τα σκασίματα που βλέπουμε στους περισσότερους κλασικούς πίνακες ελαιογραφίας σε καμβά.
Το γκέσο είναι ένα μείγμα πρωτεϊνικής κόλλας, λευκής χρωστικής και γύψου, ή τακλ, ή καολίνης, ή μαρμαρόσκονης, κατάλληλο για εφαρμογή σε σταθερές επιφάνειες. Δημιουργεί ένα ωραίο φωτεινό υπόστρωμα. Η εφαρμογή γομαλάκας (shellac) πάνω από το γκέσο δημιουργεί ένα προστατευτικό φιλμ, “σφραγίζοντας” το υπόστρωμα στην επιφάνεια ζωγραφικής.
Στη σύγχρονη εποχή υπάρχει ακρυλικό “γκέσο” (acrylic gesso primer) διάφανο, λευκό, ή μαύρο, που προσφέρει ένα ελαστικό υπόστρωμα. Είναι κατάλληλο για εργασία σε σταθερές επιφάνειες. Αν πρόκειται να χρησιμοποιηθεί σε ελαστική επιφάνεια, χρειάζεται προσοχή στην επιλογή, να είναι κατάλληλο για εργασία και με λάδι όχι μόνο ακρυλικό, καθώς μπορεί να είναι πολύ ελαστικό. Η προσθήκη μαρμαρόσκονης μειώνει την ελαστικότητα.
Η επιλογή των πινέλων γίνεται με κριτήριο το βαθμό σκληρότητας, ανάλογα με την επιφάνεια ζωγραφικής (τραχειά, λεία, σταθερή, ελαστική), το στυλ, την υφή του χρώματος, το μέγεθος του έργου, το φινίρισμα.
Τα σκληρά πινέλα είναι κατάλληλα για σφιχτά χρώματα, ενώ τα μαλακά για πιο ρευστές στρώσεις χρώματος και για blending, για την ανάμειξη των ορίων των χρωμάτων, και το σβήσιμο των σκληρών ορίων και περιγραμμάτων.
BLENDING
Το blending είναι μια τεχνική ανάμειξης των χρωμάτων μετά την εφαρμογή τους στην επιφάνεια ζωγραφικής, που δίνει εκπληκτικές διαβαθμίσεις και μπορεί να συμβεί μόνο στην ελαιογραφία γιατί τα χρώματα παραμένουν για ώρα νωπά και μπορούν να δουλευτούν τα όρια μεταξύ τους. Δίνει:
Πολύ ήπιες διαβαθμίσεις αποχρώσεων και τόνων.
Μαλακά περιγράμματα, ειδικά σε έντονες χρωματικές αντιθέσεις αντικειμένου/φόντου.
Δραματικό ατμοσφαιρικό χαρακτήρα.
Για να επιτύχουμε τη διαβάθμιση, τη θόλωση ανάμεσα σε
δύο χρώματα,
ή σχήματα,
ή στα περιγράμματα
χρειάζεται ένα καθαρό, μαλακό, πλακέ, πινέλο. Με την καθαρή επίπεδη επιφάνεια του πινέλου, “χαϊδεύουμε” κατά μήκος την ένωση των χρωμάτων, χωρίς να ασκούμε πίεση, ώστε να αναμείξουμε ελαφρά τις αποχρώσεις στις δύο πλευρές. Είναι απαραίτητο να σκουπίζουμε το χρώμα από το πινέλο, πάνω σε ένα καθαρό απορροφητικό πανί, ώστε να μην λερώνουμε τη ζωγραφιά.
Το ίδιο μπορούμε να κάνουμε και στα περιγράμματα των αντικειμένων. Διατηρούμε το σχήμα και θολώνουμε ελαφρά τα περιγράμματα, χαϊδεύουμε τη γραμμή, το όριο, το σημείο συναντησης ανάμεσα στο αντικείμενο και το φόντο, ώστε να δημιουργηθεί ένα πιο γλυκό όριο, λιγότερο αυστηρό ανάμεσα στο φόντο και στο αντικείμενο.
Εισαγωγή στην Ελαιογραφία – Τα συστατικά και τα υλικά
Τα χρώματα λαδιού κατασκευάζονται αναμειγνύοντας χρωστικές ουσίες (pigments), ορυκτής ή χημικής προέλευσης σε μορφή σκόνης, με λάδι, συνήθως λάδι από λιναρόσπορο (linseed oil), επειδή αυτό δεν έχει ιδιαίτερο χρώμα και στεγνώνει σχετικά γρήγορα.
Άλλα λάδια που χρησιμοποιούνται είναι τα
Κάθε χρωστική ουσία απορροφά διαφορετική ποσότητα λαδιού για να φτάσει στην κατάλληλη υφή για τη ζωγραφική. Ορισμένοι κατασκευαστές χρησιμοποιούν καολίνη (κινέζικος πηλός) για να δώσουν στα χρώματα λαδιού την επιθυμητή υφή. Ο διαφορετικός βαθμός απορρόφησης λαδιού, με άλλα λόγια η περιεκτικότητα λαδιού του κάθε χρώματος, επηρεάζει το χρόνο που αυτό χρειάζεται για να στεγνώσει.
Χρώματα που στεγνώνουν γρήγορα (1-2 ημέρες):
Aureolin
Manganese Violet
Cobalt Blues
Prussian Blue
Raw Sienna
Raw Umber
Burnt Umber
White Lead
Χρώματα που στεγνώνουν πιο αργά (3-5 ημέρες):
Phthalocyanines
Burnt Sienna
Chromes
Cobalt Violet
Manganese Blue
Ultramarine
Synthetic Iron Oxides
Cadmiums
Titanium White
Zinc White
Lamp Black
Χρώματα που στεγνώνουν αργά (5+ ημέρες):
Azos
Quinacridones
Alizarin
Τα χρώματα λαδιού χαρακτηρίζονται επίσης από τη διαφάνεια της κάθε χρωστικής. Ο βαθμός της διαφάνειας αναγράφεται στην ετικέτα των σωληναρίων με το σύμβολο ενός διάφανου, ημιδιάφανου, ή μαύρου τετραγώνου.
Χρειάζεται να γνωρίζουμε το βαθμό διαφάνειας αν πρόκειται να δουλέψουμε σε στρώσεις χρωμάτων, κάθε προηγούμενη στρώση θα διαφαίνεται κάτω από κάθε επόμενη διάφανη στρώση, δημιουργώντας μια νέα απόχρωση (glazing).
Εκτός από χρώματα λαδιού χρειαζόμαστε μια επιφάνεια (support) πάνω στην οποία θα ζωγραφίσουμε. Αυτή μπορεί να είναι σταθερή ή ελαστική:
Οι επιφάνειες ζωγραφικής χρειάζονται προετοιμασία (priming) ώστε να δημιουργηθεί το κατάλληλο υπόστρωμα/έδαφος (ground) που θα δεχθεί το χρώμα.
Η προετοιμασία προσφέρει:
Οι ελαστικές επιφάνειες, όπως ο καμβάς, χρειάζονται προετοιμασία με κόλλα ή ζελατίνη, ή ρητίνη, ή γκέσο (gesso) ώστε να μειωθεί η απορροφητικότητα τους. Αν χρησιμοποιήσουμε χρώματα λαδιού απευθείας πάνω σε ύφασμα, χωρίς προετοιμασία, το λάδι θα απορροφηθεί από τις ίνες του, πριν το χρώμα προλάβει να οξειδωθεί, να σκληρύνει και να δημιουργηθεί η επαρκής πρόσφυση στο ύφασμα. Το αποτέλεσμα θα είναι να “λαδωθεί” το πανί και η χρωστική να τριφτεί και να πέσει σαν σκόνη.
Η εφαρμογή κόλλας (πρωτεϊνικής, ζωικής προέλευσης, κουνελόκολλα) ή ζελατίνης, δημιουργεί μια μόνωση, μια προστατευτική μεμβράνη γύρω από τις ίνες του υφάσματος. H κόλλα ευθύνεται για τα σκασίματα που βλέπουμε στους περισσότερους κλασικούς πίνακες ελαιογραφίας σε καμβά.
Το γκέσο είναι ένα μείγμα πρωτεϊνικής κόλλας, λευκής χρωστικής και γύψου, ή τακλ, ή καολίνης, ή μαρμαρόσκονης, κατάλληλο για εφαρμογή σε σταθερές επιφάνειες. Δημιουργεί ένα ωραίο φωτεινό υπόστρωμα. Η εφαρμογή γομαλάκας (shellac) πάνω από το γκέσο δημιουργεί ένα προστατευτικό φιλμ, “σφραγίζοντας” το υπόστρωμα στην επιφάνεια ζωγραφικής.
Στη σύγχρονη εποχή υπάρχει ακρυλικό “γκέσο” (acrylic gesso primer) διάφανο, λευκό, ή μαύρο, που προσφέρει ένα ελαστικό υπόστρωμα. Είναι κατάλληλο για εργασία σε σταθερές επιφάνειες. Αν πρόκειται να χρησιμοποιηθεί σε ελαστική επιφάνεια, χρειάζεται προσοχή στην επιλογή, να είναι κατάλληλο για εργασία και με λάδι όχι μόνο ακρυλικό, καθώς μπορεί να είναι πολύ ελαστικό. Η προσθήκη μαρμαρόσκονης μειώνει την ελαστικότητα.
Η επιλογή των πινέλων γίνεται με κριτήριο το βαθμό σκληρότητας, ανάλογα με την επιφάνεια ζωγραφικής (τραχειά, λεία, σταθερή, ελαστική), το στυλ, την υφή του χρώματος, το μέγεθος του έργου, το φινίρισμα.
Τα σκληρά πινέλα είναι κατάλληλα για σφιχτά χρώματα, ενώ τα μαλακά για πιο ρευστές στρώσεις χρώματος και για blending, για την ανάμειξη των ορίων των χρωμάτων, και το σβήσιμο των σκληρών ορίων και περιγραμμάτων.
BLENDING
Το blending είναι μια τεχνική ανάμειξης των χρωμάτων μετά την εφαρμογή τους στην επιφάνεια ζωγραφικής, που δίνει εκπληκτικές διαβαθμίσεις και μπορεί να συμβεί μόνο στην ελαιογραφία γιατί τα χρώματα παραμένουν για ώρα νωπά και μπορούν να δουλευτούν τα όρια μεταξύ τους. Δίνει:
Για να επιτύχουμε τη διαβάθμιση, τη θόλωση ανάμεσα σε
χρειάζεται ένα καθαρό, μαλακό, πλακέ, πινέλο. Με την καθαρή επίπεδη επιφάνεια του πινέλου, “χαϊδεύουμε” κατά μήκος την ένωση των χρωμάτων, χωρίς να ασκούμε πίεση, ώστε να αναμείξουμε ελαφρά τις αποχρώσεις στις δύο πλευρές. Είναι απαραίτητο να σκουπίζουμε το χρώμα από το πινέλο, πάνω σε ένα καθαρό απορροφητικό πανί, ώστε να μην λερώνουμε τη ζωγραφιά.
Το ίδιο μπορούμε να κάνουμε και στα περιγράμματα των αντικειμένων. Διατηρούμε το σχήμα και θολώνουμε ελαφρά τα περιγράμματα, χαϊδεύουμε τη γραμμή, το όριο, το σημείο συναντησης ανάμεσα στο αντικείμενο και το φόντο, ώστε να δημιουργηθεί ένα πιο γλυκό όριο, λιγότερο αυστηρό ανάμεσα στο φόντο και στο αντικείμενο.